6 Ocak çarşamba sabahı Menderes' i yoğun program beklemektedir.
İlk durak Belediyedir, kendisini karşılayan Başkan Zeki Ayan' dan şehrin sorunları hakkında bilgi alır, istekleri not eder, ardından çeşitli semtlerde incelemelerde bulunur.
Daha sonra Karayolları Bölge Müdürlüğüne intikal eder Menderes. Burada verilen brifing çerçevesinde Mersinin ulaşım meseleleri hakkında bilgi alır, acil ihtiyaçlar konusunda talimatlar verir.
Ardından Başbakan ve yanındakiler Mersin Ticaret Sanayi Odasının onurlarına verdiği öğlen yemeğine katılmak üzere bir kez daha Tüccar Kulübüne gelirler.
Menderes kısa bir molanın ardından salonda bekleyen 300 davetlinin dakikalarca süren alkış tufanıyla girer salona.
Oda Yönetim Kurulu Başkanı Tahsin Özçelik' in kısa "hoş geldiniz" konuşmasının ardından mikrofonun karşısına geçer, ağırlıklı olarak iş adamlarının oluşturduğu heyete şu hitapta bulunur:
"Mersin Ticaret ve Sanayi Odası İdare Heyeti Reisi arkadaşımın bizleri misafir etmek lütfunda bulundukları için teşekkür ederim.
Mersinin ve bölgenin topluluğunu teşkil eden bütün arkadaşlara memnuiyetimizi ifade etmekle kendimi bahtiyar sayarım. Mersinin kalkınmasına ve iktisadi sahasına işaret ederek süratle bir gelişme olduğuna lütufkâr bir lisanla ifade ettiler. Yapılanların yapılacaklara nazaran az yekûn teşkil etmekte olup yapılacakların çok daha geniş ve çok daha hızlı olarak hükümet olarak üçte bir zaman içinde tahakkuk ettirmenin hâsıl bulunduğunu ifade etmek isterim.
Bu neticeyi söyleyebildiğimden dolayı memnunum. Bir defa daha teyit etmek gerekir ki bu bölgenin hükümetin kendisini ilgilendiren işlere bu sabahtan itibaren başlamış bulunmaktayım. En kısa bir zaman içerisinde Mersinli arkadaşlarımın şahit oldukları gibi kısa bir zaman sonra bu işlerin nasıl tatbik edilmekte olduğunu görmek üzere geldiğimizde o mesut neticeleri hep beraber görmek isterim.
Tüccar ve sanayici arkadaşlara bu vesileden istifade ederek büyük bahtiyarlık duyduğumu ifade etmek isterim" der ve kalkar. Salon alkışlar ve "yaşa, varol" sesleriyle inlemektedir.
Ticaret Sanayi Odasının tüccar kulübünde verdiği yemeğin ardından Menderes Mersin programının en önemli bölümünü oluşturan Ataş Rafinerisinin temel atma törenine katılmak üzere hareket eder.
İlk durak artık hizmete hazır olan liman ve liman içinde hızla ilerleyen silo inşaatlarıdır.
Buradaki incelemelerin ardından Karaduvar' a intikal edilir. Kısa adı ATAŞ olan Anadolu Tasfiyehanesinin temel atma törenine katılır.
Üç uluslararası şirketin ortaklığıyla gerçekleşecek ve yapımı sırasında 3 bin kişinin istihdam edileceği rafineri deniz kenarında ve 175 hektar üzerine kurulacak ve 400 milyon lira harcanarak 2 yıl içinde tamamlanacaktır.
Günde 9 bin ton ham petrol işleyecek ve 1500 ton otomobil benzini, 2250 ton dizel yakıtı, 3750 ton sanayide kullanılacak ağır mazot, 800 ton gazyağı, 250 ton jet yakıtı elde edilecek tesis, limana gelecek petrolü taşıyacak 6 km lik boru hattına sahip olacaktır.
Kendi elektriğini üretecek tesisin yalnızca depolama bölümünde 15 bin ton çelik kullanılacak ve elde edilen ürünlerin sevk edilmesi için Mersin-Tarsus asfaltına bağlayacak özel yol yanında limana demiryolu bağlantısı da projelendirilmiştir. (Ataş Rafineri temelinin, bugün ülkenin yakıt ihtiyacının büyükçe kısmını karşılayan ve 23 Nisan 1960 günü temeli atılan İzmit Tüpraş Rafinerisinden yaklaşık dört ay önce atıldığını not etmekte yarar var a.a.)
O akşamı da Mersin' de geçiren Menderes'i 7 Ocak sabahı bir sürpriz beklemektedir. 1947'de zulme, zorbalığa, her türlü baskıya direnen Aslanköy halkını temsil eden bir heyet kendisine köylerinin Gümüş anahtarını vermek ve daha önce planlanan ancak iptal edilen daveti yinelemek üzere ziyaret eder.
Aslında Menderes Mersin' e gelmeden önce partisinin demokrasi mücadelesinde özel yeri olan Aslanköy' e gitmeyi çok ister hatta programa koyulması talimatını da verir. Ancak o günlerde hayli zor güzergâhın yoruculuğu ve yol güvenliği de bahane edilerek Aslanköy ziyareti son anda iptal edilir. Bunun üzerine aslında köye geldiğinde takdim edilmesi planlanan hemşehrilik beratı ve üzerinde aslan armasının yer aldığı 'gümüş anahtar' kendisine Mersinde takdim edilir.*
Öğleyin bir kez daha yola koyulur Başbakan ve yanındakiler, Mersin' deki son durak Erdemli ve Silifke olacaktır.
Yol boyunca her köyde konvoyun önü kurbanlarla kesilir.
Erdemli' de meydandan taşan, evlerin damlarını hınca hınç dolduran halkın kulakları sağır eden tezahüratı arasında çıkar kürsüye: "Bu muhabbet ve tezahürattan dolayı sizlere ne kadar teşekkür etsem azdır" diye başlar söze ve devam eder: "Kazanızın ihtiyaçlarıyla yakından alakadarım. Elektrik ve yol ihtiyacınız var, sizlere bu arzunuzun yerine getirileceği müjdesiyle geldim. Bizi nasıl bahtiyar ettiyseniz Cenabı Hak' ta daima sizi bahtiyar etsin."
Ve ardından yine yol üstü geçilen köyler, kesilen kurbanlarla Silifke' ye varılır. Kadın erkek, çoluk çocuk kendisini görmeye, sesini duymaya gelenlere bakar ve bir kez daha çıkar kürsüye. Silifke'ye "yakında Vilayet olacaksınız, bunu çoktan hak ettiniz" müjdesini verir.
Tekrar dönüş yolculuğu ve Adana' da bekleyen uçakla Ankara'ya döner.
Ama hayal ettiği ve talimatlarını verdiği yatırımların bir an önce başlamasının ısrarlı takipçisi olur.
Ayrıldığı gün verdiği direktif doğrultusunda Roma ve Venedik Üniversiteleri hocalarından aynı zamanda İstanbul Planlama Müşavirliği görevini de sürdüren Prof. Piccinato yanında İstanbul İmar ve Planlama Müdürü ve İller Bankasından kimi yetkililerle Mersin'e gelir. Belediye Başkanının rehberliğinde çeşitli semtlerde yapılan incelemeler sonunda heyet gözlemlerini rapora dökmek üzere kentten ayrılır.
12 Ocak günü bu kez Ankara İmar Müdürü ve Fen işleri Müdürlerinin aralarında bulunduğu geniş heyet, Mersin' de Karayolları Genel Müdürlüğünden yetkililerle bir araya gelip kentin başta yol sorunları olmak üzere yapılacakları yerinde görüp, Ankara' ya döner.
Menderes daha kentten ayrılmadan İller Bankası münhasıran kentin imar işlerinde kullanılmak üzere 2 milyon lirayı Belediye hesabına aktarır.
Başbakan yardımcısı Medeni Berk bir kaç kez Belediye başkanı arar ve Menderes' in şehrin imarı, açılacak yollar, bulvarlar konusundaki önerileriyle ilgili gelişmeler hakkında bilgi alır.
O günlerde Mersin' in en önemli gündem maddeleri hastane caddesi kavşağında son bulan İstiklal Caddesini Lisenin önüne kadar uzatacak ve hayli dar Atatürk Caddesini genişletecek projeleri hayata geçirmektir.
Ama çılgın proje Kışlanın bulunduğu alanda otel yapılmasıdır. Bu amaçla Milli Savunma Bakanı ve yanındaki heyet kente gelip gerekli incelemeleri yapar. Arsa tahsisi ile ilgili işlemler başlatılır.
Mersin de Menderes'in ilgi ve desteğini boşa çıkarmaz. 15 Şubat 1960 günü toplanan Belediye Meclisi "Fahri Reislik" unvanı verilmesini kararlaştırır.
Belediye Başkanı Zeki Ayan meclisin kararını telgrafla iletir. Şöyle denir telgrafta:
"Yıllarca ihmale uğrayan şirin beldemize imarcı elinizi uzatmanız Mersinlileri bahtiyar etmiş, Mersinlilerin hakiki mümessili olan Belediye Meclisi 15.2.1960 tarihli oturumunda zatı devletlerine Mersin Belediyesi Fahri Reisliği payesini tevcih eylemiştir."
Menderes' in Mersin'e yaptığı son yolculuğun ödülü ahde vefa adına böylece iletilir kendisine.
Gösterilen ilgiye çok anlamlı bir jestle cevap verir.
Vakıflar Umum Müdürlüğü kışlanın bulunduğu arazi üzerinde 120 odalı turistik otel yapmak üzere kollarını sıvar.
Ama ne otele başlanır, ne Ataş'ın bittiğini görür gözleri...
Ne Erdemli elektriğe kavuşur, ne de Silifke Vilayet olur. Darbe sonunda iktidarı silahla gasp edenler, halkın namusu bellediği oylarıyla iktidara taşıdığı seçilmiş lideri ipin ucunda sallandırır...
*Dr. Ahmet Arslan' ın anılarından oluşan Arife Ünüvar' ın derlediği İbret ve Şahadet isimli kitap
