Gelelim ilk gün yapılan sorguda isyanla suçlanan zanlıların ifadelerine...
Sorguda zanlılar, Jandarma Komutanı ve yanındakilere; “8 yıldır kendi köyün başına bela kesilen eski şahsı seçmek istemiyoruz, biz sevdiğimiz adamı muhtar seçtik” diye yalvardıklarını ancak Yüzbaşının hiçbir şey dinlemeden sadece sandığı istediğini, kavganın da bu yüzden çıktığını ifade ederler.
Konya Ağır Ceza Mahkemesi esas defteri kayıtlarına göre ilk duruşmada sorgusu yapılan tutuklu 47 zanlının isimleri iddianamedeki sıralamaya göre şöyledir:
Abdulkadir Yavuz, Ahmet Kurt, Ali Durmuş Yıldız, Ayten Şen, Bilal Ay, Cemal Kurt, Durmuş Yıldız, Emin Dündar, Hacı Ali Yıldız, Hamza Özgür, Harun Yedigöz, Veli Yıldız, Hasan Koç, Hasan Yavuz, Hoca Muhittin Yıldırım, Hüseyin Yıldız, Kadir Gürbüz, Mehmet Gürbüz, Mehmet Uçar, Mustafa Kubilay, Osman Gürbüz, Osman Keçeli, Osman Öztürk, Osman Yavuz, Ömer Gürbüz, Sarı Ömer Gürbüz, Selim Gündüz, Tahir Bozkurt, Yahya Özgür, Cemile Gürbüz, Fatma İpek, Maviş Aydın, Ayşe Yavuz, Fatma Keçeli, Hatice Bozturt, Elife Bozdoğan, Ayşe Çelik, Ayşe Bozkurt, Havvana Koç, Mümine Koçak, Ümmü Kurt, Zeynep Türkmen, Elife Dağdur, Cennet Namlı, Medine Yıldız, Müslime Yazmış, Naime Arıkan...
47 kişinin en yaşlısı 60 yaşındaki Ayşe Yavuz, en genci ise 18 yaşındaki Fatma İpek ve 19 yaşındaki Ayşe Bozkurt' tur.
Mahkeme heyeti ilk olarak köyün başöğretmeni Mustafa Kubilay' ı sorgular. 5 Ekim 1947 günlü Vatan gazetesinde ayrıntılı olarak yer alan bilgilere göre Başkanla Kubilay arasındaki diyalog şöyledir:
Hâkim Şemsettin Kıcıman: "Siz ve arkadaşlarınız müştereken devlet kuvvetlerine aleyhine harekete geçip isyan etmişsiniz. Bu iddiaya karşı ne diyorsun, olay nasıl oldu anlat."
Mustafa Kubilay: Her şeyden önce şunu söylemek lazımdır ki, Mersin Sorgu hâkimi bitaraf değildir. Ben seçimle alakadar olmadım. Bu hususta kati bir malumatım da yoktur. O gün Hasan Koç vasıtasıyla nahiye müdürü beni odasına çağırttı, dersim vardı gidemedim. Birkaç defa daha çağırttı, bizzarure gittim. Bana ‘seçim yapılmış, sandık tasnif edilecektir. Sen de bulun’ dedi.
Sandık açıldı, üç kâtibin nezaretinde oylar tasnif edildi. Bunları kontrol ediyorduk. Aza seçimine ait pusulaları ben de gözden geçiriyordum. Bu işler bittikten sonra zabıt tutulacaktı. Fakat ben usul bilmediğim için seçim neticesinin ne suretle tespit edileceğini bilmediğimi bucak müdürüne söyledim. Bucak müdürünün çizdiği örneğe göre kaydetmeye başladık. 586 reyle köy muhtarlığını Demokrat Parti’den Harun Yedigöz’ ün kazandığı tespit edildi ve böylece mazbata tanzim oldundu. Bu mazbatayı hep birlikte imzaladık. Aradan iki gün geçti, 26 Şubat’ta ilköğretim müfettişinin köye geldiğini öğrendim. Okula beraber gittik. Bu sırada köy bekçisi vasıtasıyla beni karakola çağırdılar. Orada muhasebe-i hususiye müdürünü gördüm. Dışarıda bir takım sesler vardı. Tellallar yeni seçim yapılacağını haykırıyorlardı. Hâlbuki evvelce yapılan seçime ait rey pusulalarının içinde bulunduğu sandık yediemin sıfatıyla benim evimde bulunmaktaydı. Sandığı istediler. Ben içinde reyler var dedim. Fakat onlar almakta ısrar ettiler. Böylece eve geldik. Halk benim evimin önünde toplanmıştı. Jandarma yüzbaşı da oradaydı. Bu vaziyet karşısında baktım ki olacak gibi değil onlara şunu söyledim: Ben size tek başıma sandığı veremem. Azalar gelsin, onların huzurunda vereyim. Yüzbaşı, başçavuş ve birkaç jandarma sandığı getirmem için ısrarda bulundular. Oradaki kadınlardan Ayşe Çelik yüzbaşıya yalvarıyor ve şöyle diyordu: 'Biz seçimi yaptık yüzbaşım. Sevdiğimiz adamı muhtar seçtik. Bu işler bozulmasın. Sekiz senedir köyün başına bela olan muhtar yeniden seçilmesin. Bize acıyınız'
Fakat yüzbaşı hiç bir şey dinlemiyor ve benim elimden sandığın alınmasını istiyordu. Ne oldu, nasıl oldu pek farkında değilim, bir anda yüzbaşının tabancasını çektiğini ve jandarmaya ‘süngü tak, ateş’ emrini verdiğini gördüm. Jandarmalar hücum ettiler. Silahlar patladı ortalık karıştı, Ben de kaçtım. Mektebe girdim. Bildiklerim bundan ibaret.”
Mahkeme başkanı başöğretmene sorar:
“Sana müşevvik (teşvik eden) diyorlar. Kimseyi dövdün mü, halkta tabanca, bomba, dinamit gibi şeyler var mıydı?”
Başöğretmen, Başkan Kıcıman' ı cevaplar: “Bu köyde herkes işiyle gücüyle meşgul olur. Av meraklılarından başkasının evinde silah bulunmaz. Bu köy düşman işgalinde bile silah kullanmamış, düşman sürülerini taşla, sopayla kovalamıştır. Başımıza gelenlerin tek sebebi eski muhtar Tahir Şahin’in muhtarlık ihtirasıydı.”
Başöğretmenden sonra sırasıyla diğer zanlıların sorguları yapılır.
İfadeleri alınan sanıkların çoğu başöğretmenin ifadesine benzer şeyler anlatır.
Bazıları da olaylara sonradan şahit olduklarını, bazıları ise sırf Halk Partili olan eski muhtarla aralarındaki ihtilaftan dolayı başlarına bu hadisenin geldiğini söylerler.
İfadesi alınanlardan Muhittin Yıldırım’a başkan: “Bu işi senin hazırladığını ve başında senin bulunduğunu söylüyorlar” diye sorar.
Muhittin Yıldırım: “İsyan çıkarmaya hazırlanmadım. Eskiden beri misafirlerin gelip gitmesine mahsus odamız vardır. Ben oraya gelip gidenlerle daima konuşuyorum. Yoksa halkı hükümet kuvvetleri aleyhine ayaklanmaya sevk etmiş değilim.” der.
Başkan: “O halde seni ne diye bu işe sokuyorlar?”
Muhittin Yıldırım cevap verir: “Efendim beni öteden beri Halk Partililer arasında çekemeyenler var. Bu yüzden hakkımda bu iftiraları uydurmuşlardır"
Erkek sanıklardan kadın sanıkların sorgulanmasına gelir sıra.
İlk olarak Ayşe Şen ayağa kalkar ve reisin sualine karşı: “İftira efendim” diye bağırır.
Reis: “Sen kavga yerinde bulunmadın mı? Sandığı vermeyeceğim diye yüzbaşıya çatmadın mı?”
Ayşe Şen: “Yok, yok.”
Kimseyi yaralayıp yaralamadığı sualine de Ayşe Şen "hayır cevabını verir, yerine oturur.
Cemile Gürbüz’ün sorgulamasına geçilir.
Cemile Gürbüz: “Çocuğum hastaydı, sandığın başına gitmedim, yüzbaşıyı yaralamadım” der.
İfadesi alınan Ayşe Yavuz: “Ben kavgaya karışmadım. Hadise mahallinin üst kısmında kızımın evi vardı oraya vardım, silah patlayınca korkudan yere çıkamadım”
Reis: “Bana bak herkesi hükümet kuvvetlerinin aleyhine teşvike etmişsin”
Başkanın bu sualine boynunu bükerek cevap verir Ayşe Yavuz: “Benim kendime söz söyleyecek halim yok. Kime ne diyecekmişim?”
18 yaşında genç kız olan Fatma İpek'in ardından sıra Maviş Aydın'a gelir. Aydın kucağında çocuğuyla ayağa kalkıp olaylar sırasında sekiz buçuk aylık hamile olduğunu ve bu işle katiyen alakası olmadığını, adının bu işlere nasıl bulaştırıldığını da bilmediğini söyler.
Fatma Keçeli' nin ifadesi ise çok daha çarpıcıdır “ben o sırada yeni doğum yapmış, hasta yatıyordum katiyen kavga yerinde bulunmadım”.
Bu sırada avukatlardan biri hadiseden iki gün evvel Keçeli' nin çocuk doğurduğuna dair raporun dosyada olduğunu söyler. Gerçekten de zabıt katibinin okuduğu 25.07.1947 tarihli bir ilmühaberde Fatma Keçeli’nin iki günlük loğusa olduğu yazılıdır.
Daha sonra Ayşe Çelik adındaki sanığın ifadesi alınır. Ayşe Çelik ifadesinde şunları söyler:
“Aman çavuşum, aman beyim, elini ayağını öpeyim, bu adamı muhtar yapmayınız” diye yalvardım. Buna karşı jandarma zabiti ateş emri verdi. Bu sırada kendimi kaybettim, hangi tarafa gittiğimi bile bilmiyorum. Yüzbaşı ve başçavuşa öyle taş falan atmadım, bu hadisenin olacağını evvelden nereden bilebilirim? Ben kimseyi tahrik etmedim, telefon hattını da kimin kestiğini bilmiyorum"
Diğer kadın sanıklar da hemen hemen bu şekilde ifadeler verir ve kendilerinin yüzbaşıyı yaralamadıklarını ifade ederler.
Kadınların heyecanla sanık sandalyelerinin üzerine fırlayarak savunma yapmaları tüm salonu heyecanlandırır.
İlk duruşma detaylarını ve tüm sanıkların isyandan, mukavemete dönüşen suçlama ardından tahliyesine giden süreci anlatmayı bir sonraki bölümde anlatmayı sürdüreceğim.
