Muğla’nın Ula ilçesi Akyaka Mahallesi’nde geçen yıl başlayan kazı çalışmalarında İdyma antik kentinin uzantısı Bizans Kalesi bulunmuştu. Bizans kalesinde kazı ve konservasyon çalışmaları sürerken, bu defa mahallenin tam ortasında ve Orman Çadır kampında iki kilise bulundu.
Mahalle merkezindeki Çatalçam Sokak Eren Baba mevkiinde bulunan kilise, 2009 yılında bölgede yapılan kaçak kazı sonrası ortaya çıkarılmıştı. Bölgede halkın kutsal kabul ettiği, dualar edilen, adak adanan ve ‘Eren Dede’ denilen bir zatın 1996 yılında yaptırılan iki mezarı bulunuyordu. Vatandaşların dua ettiği ve adak adadığı mezarlar boş çıktı. Mezarların yapımı sırasında kilisenin bazı kısımları büyük tahrip edilirken, parçaları sökülüp atıldı. Hazine avcıları da kaçak kazılar yaptı.
2009 yılında yapılan çalışmalarda ise üç nefli (bölümlü), üç apsisli ve dönemin mimarisine uygun olan erken Hristiyanlık dönemine ait bir kiliseye ulaşıldı. Döneminin özelliklerini gösteren yapının tabanında birçoğu tahrip olmuş mozaikler bulundu. Mozaiklerde dönemin balık, tavus kuşu ve değişik konulara yer verilmiş.
“Akyaka’nın kültürel değerini arttıracak”
İdyma Antik Kenti Kazı Başkanı Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Abdülkadir Baran, bölgede birçok tarihi kalıntının bulunduğunu söyledi. Doç. Dr. Baran, “2021 yılı itibari ile kazı çalışmalarımız Kültür Bakanlığı’na bağlı, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi adına yürütülen bilimsel kazı çalışması haline geldi. Muğla Valisi Sayın Orhan Tavlı’nın ve Ula Belediye Başkanımız Özay Türkler’in destekleri ile çalışmalar yoğunlaşmış olarak Akyaka Kalesinde sürüyor. Biz kazı çalışmaları kapsamında sadece antik kent ve önemli kalıntıları değil, Akyaka’da, Gökova’da var olan bütün kalıntılar üzerinde de çalışmalar yapmayı planlıyoruz. Bir sonraki çalışma planımızda Akyaka’nın merkezinde ‘Eren Dede’ türbesi, ya da Çatalçam kilisesi olarak bilinen alan oluşturuyor. Burası 2010 yıllarında Üniversitemiz hocaları tarafından kazısı gerçekleştirilmişti Muğla Müzesi Başkanlığında. O günkü imkanlar dahilinde daha fazla çalışma yürütülememişti. Biz bu çalışmaların tamamlanmasını, Kilisenin eksik kalan kazılarını gerçekleştirmeyi, mozaiklerin, duvarların konservasyonunu yapmayı ve burayı bir çatı örtüsü ile kapatarak ziyarete hazır hale getirmeyi amaçlıyoruz. Bunun için proje çalışmalarımız devam ediyor. Projemiz Koruma Kurulunda onaylandıktan sonra ilgili kurumlara iletilerek, yeterli maddi desteği de bulabilirsek bu kiliseyi, deniz, kum, güneşin güçlü olduğu Akyaka’da kültür turizminin bir diğer ayağı olarak değerlendirmeyi düşünüyoruz. Bu sayede Akyaka’nın hem kültürel değeri artmış olacak, hem de insanlar geldiği zaman bu orman örtüsü altında bir kültür varlığını da çok sağlıklı güzele bir şekilde ziyaret edebilecek. Eren Baba türbesi olarak bilinen bu kilise aynı zamanda daha sonraki dönem kalıntılarını da ev sahipliği yapıyor. Kilisenin çevresinde de çalışmalarımızı devam ettirerek Selçuklu veya olası Osmanlı kalıntıları bu kilise ile bütünleşik bir şekilde açmayı planlıyoruz” ifadelerini kullandı.
Orman kampında yeni kilise bulundu
Bir sonraki çalışma planında ise Akyaka sahili ile Maden İskelesi arasında kalan Orman Kampı olarak bilinen alanda yer alan kilise olduğunu söyleyen Baran, “Çatalçam Kilisesine benzer bir başka kilise de Orman Kampı içinde yer alıyor. Çadır kampının hemen yanında yer alıyor. Bu kilisenin varlığı henüz çoğu insan tarafından bilinmiyor. Bu kilise Çatalçam kilisesine oranla biraz daha iyi korunmuş. O kilise de bu kilisedeki çalışmaların tamamlanmasının ardından oradaki kiliseyi de gün yüzüne çıkararak sergilenmesini ve turizme kazandırılmasını planlıyoruz” dedi.
“Kazı çalışmalarına sponsor desteği bekliyoruz”
Şu anda kazı çalışmalarında en büyük desteği Muğla Valisi Orhan Tavlı tarafından verildiğini belirten Baran, “İdyma kazı çalışmaları şu anda Muğla Valimiz Orhan Tavlı’nın büyük destekleri ile yürütülüyor. Ama artık yöre insanlarımızın, kültür ve turizme ilgi duyan insanların ve işadamlarının da bize Kazı Başkanlığımıza maddi veya manevi anlamda destek vermelerini bekliyoruz. Sponsorluk görüşmelerimizi yapmaya başladık. Kimse tek başına güçlü değil, hiçbir kurum tek başına güçlü değil. Yaptığımız çalışmaları vatandaşın, kamu kurumlarının destekleri ile gerçekleştirmeyi planlıyoruz" diye konuştu.
“Kilise Milattan önceye ait”
Doç. Dr. Baran kilisenin bir kültür varlığı olduğunu belirterek, “Bu kilise M.Ö. 4. ve 6. Yüzyıl aralarında yapılmış. Oldukça eski bir bazilika bir kilise. Yaklaşık 16x30 ölçülerinde büyük bir yapı. Kilise içindeki mozaikler kısmen korunmuş durumda. Bu mozaiklerin üzerlerinin açılıp sağlamlaştırılması yapılacak. Üstü de bir çatı örtüsü ile kapatıldıktan sonra insanlar yapının içine girmeden kiliseyi görülebilir halde gezmiş olacak. Burada dinsel anlamda bir şey düşünmüyoruz. Bu bir kültür varlığımız. Bu kültür varlığının herkese tanıtılması, herkese kazandırılması öncelikli amacımız” dedi.
