Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü Projesi (TEİS), 25 Eylül 2020 Cuma günü düzenlenecek online tanıtım toplantısı ile kamuoyuna tanıtılacak. Moderatörlüğünü Prof. Dr. Mustafa İsen’in yapacağı tanıtım toplantısına konuşmacı olarak Prof. Dr. İbrahim Kalın ve Dr. Serdar Çam katılacak Saat 16.00’da İstanbul Sultanahmet’te bulunan Türk ve İslam Eserleri Müzesinde başlayacak toplantı, Ahmet Yesevi Üniversitesinin sosyal medya kanallarından canlı olarak izlenebilecek.

Ahmet Yesevi Üniversitesi tarafından Kültür ve Turizm Bakanlığı desteği ile yürütülen proje, Anadolu’da Selçuklularla başlayıp Osmanlılarla devam eden ve günümüze ulaşan edebi birikimi toplumla buluşturmayı amaçlıyor. Türk edebiyatının 13. Yüzyıl’dan 21. Yüzyıl’a kadar eser veren şair ve yazarlarını kapsayan TEİS veritabanı toplam beş yıl süren çalışma sonucu tamamlandı. Bu veri tabanı basılı bir eser olarak düşünüldüğünde her biri 500 sayfadan oluşan 27 ciltlik bir ansiklopediye tekabül ediyor.

Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü Projesi

Ahmet Yesevi Üniversitesi ev sahipliğinde Kültür ve Turizm Bakanlığının desteği ile hizmete sunulan Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü Projesi (TEİS), başlangıçtan 21. Yüzyıl’a (1985 doğumlu) kadar Türk edebiyatına ait şair ve yazarları kapsıyor. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü Projesi sonunda toplam 15 bine yakın madde ve 62 bin eserden oluşan yaklaşık 5 milyon kelimelik bir veri tabanı ortaya çıktı. Bu veri tabanı basılı bir eser olarak düşünüldüğünde her biri 500 sayfadan oluşan 27 ciltlik bir ansiklopediye tekabül ediyor. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü web sitesi, son altı ayda Türkiye, Almanya, Amerika, Azerbaycan, Fransa Avusturya, Meksika, Pakistan, Hollanda, Kanada ve Uganda gibi 65 farklı ülkeden yaklaşık 3 milyon ziyaret aldı.

Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü Projesinde divan, âşık, tekke geleneği ve Tanzimat sonrası modern Türk edebiyatı bütünüyle ele alındı. Proje, esas itibariyle Anadolu’da Selçuklularla başlayıp Osmanlılarla devam eden ve günümüze ulaşan edebi birikimi toplumla buluşturmayı amaçlıyor. Bununla birlikte, Eski Uygur, Karahanlı, Harezm-Kıpçak, Çağatay ve Azerî sahasına mensup isimler de projeye dâhil edildi. Yeni Türk edebiyatı alanında ise proje sadece Türkiye ile sınırlandırılmazken, Balkan coğrafyasında, Kıbrıs’ta Türkçe yazan; Avrupa’nın çeşitli ülkelerinde “gurbetçi” tanımıyla bulunan, Cengiz Aytmatov gibi eserleriyle ülkemizde çok tanınanların biyografilerine de yer verildi.

İki aşamada gerçekleştirilen projenin ilk basamağı “Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü (Başlangıçtan 20. Yüzyıl’a)” ismiyle 13. Yüzyıl’dan başlayarak 20. Yüzyıl’a gelinceye kadar biyografi kaynaklarında, mecmualarda, tarihlerde, vefeyatlarda ve il yıllıklarında yer alan şair/yazarların modern biyografi usullerine göre yazılmış biyografilerinin yer aldığı bir sözlük çalışması olarak 2015 yılında hayata geçerken, yaklaşık 7 bin maddeyle web ortamında yayınlanarak araştırmacılara sunuldu. 2017 Mart ayında ilk projenin devamı niteliğinde başlayan Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü II (20. Yüzyıldan Günümüze 1860-1985) projesinde ise kapsamı âşık ve tekke şairleri için 1920 sonrası ölümlüler ve 1985’e kadar doğumlular oluştururken; yeni edebiyat alanındaki şair ve yazarlar için kapsam ölümü 1860’tan başlayarak 1985 doğumlulara kadar olanlarla sınırlandırıldı. Projenin ikinci aşamasında hazırlanan biyografi sözlüğü 7 bin 263 yeni maddeyle 2020 Şubat ayında tamamlandı. 2020 Mart ayında ise iki proje http://teis.yesevi.edu.tradresinde birleştirilerek yeni bir ara yüz, güçlü ve hızlı arama algoritmaları ile kullanıma sunuldu.

Beş yıllık bir emeğin ürünü olan Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü Projesi, alanında uzman bin 500 civarında akademisyenin yürütücü, danışman, editör ve madde yazarı olarak katkı vermesiyle hayata geçti. Bu bakımdan Türk kültürü ve edebiyatına internet ortamında güvenilir bir kaynak kazandırıldı.

Özellikle Türk edebiyatı ve edebiyat tarihi araştırmacıları için çalışmalarını hızlandırması ve yol göstermesi açısından önemli bir kaynak olan Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü’nün en önemli özelliği Türk edebiyatında eser veren isimleri bir araya getirmesiyle birlikte bu maddelerde detaylı tarama yapma imkânı sunması. "Madde Arama” kısmında şair ve yazarların ismine, mahlasına, mesleğine, doğum yerine, doğum ve ölüm tarihine, yaşadığı yüzyıla, edebiyat alanına, yetiştiği sahaya göre arama yapılabilmekte. Veri tabanında çok çeşitli parametrelerle arama yapılarak sadece şair ve yazarlarla ilgili değil; tarih, dönem, şehirler, sosyal meseleler, edebi hareketler, yayınlar vb. birçok konuda veri toplanabilir.

Kaynak: iha